Таласбек ӘСЕМҚҰЛОВ:
Қазір қазақ күнделікті тірліктегі күнкөрісі үшін өнерді былғап алды, — дейді белгілі жазушы, мәдениеттанушы Таласбек Әсемқұлов. Оның айтуынша, қазақта бұрын өнер бәйге болмаған. Біздің халқымыздың ең бір озық қасиеті — өнерді тап-таза, кіршіксіз қалпында сақтағаны.
Қазақ өнері мен мәдениетінің бүгінгі хал-күйі, қазақ қоғамындағы жөнсіз келеңсіздіктер, ұлтымызды тоқырататын жағымсыз нәрселер жөнінде біз Таласбек Әсемқұлов мырзамен ашық сұхаббаттасып едік.
Цензура – тобырлық мәдениеттің темір пердесі
Жас қазақ: Аса мәртебелі Таласбек аға, әңгімені сіздің өзіңізден бастасақ. Сырт көзге сөйлеген сөзіңізден, киген киіміңізден бір көнеліктің, ескіліктің «иісі» аңқып тұрады. Былайша айтқанда, қазақтың жақсы мағынасындағы «иісі» шығып тұрады. Мұның сыры неде? Қазақы қалпыңызбен бүгінгі тәуелсіздік алған қоғамға қалайша сыйып жүрсіз?
Таласбек Әсемқұлов: Мен белшесінен қордаға батқан, қазақтың дәстүрлі ауылында туып-өстім. Семейдің Аягөз деген жері бар. Бала жасымнан бауырына салып, тәрбиелеген Арқа өңіріне әйгілі күйші, нағашы атам Жүнісбай Стамбаев деген кісі. Дәстүрлі болатын себебім, ұлттық құндылықтарды бойыма сіңіріп, дәстүрлі ауылда өстім. Бірақ, қазақы ауылда өссем де, орыс мектебін бітіріп, екі тілге бірдей жетік болдым. Қазір екі тілде бірдей жаза беремін. Былайша айтқанда, орыс мәдениетіне «шомылып» өсіп, екі мәдениетті тел емдім. Содан шығар, қазіргі заманды ешбір жатсынбай қабылдадым.
Қазақтың заманы негізінен орыс мәдениетінің ықпалымен қалыптасқан ғой. «Орыс тілі – дүниенің кілті» деп Абай ақсақал сол замандағы шындықты айтқан ғой. Ойлап қарасақ, қазіргі кезде орыс тілі кері кетті. Әрине, орыстың мәдениеті күшті, бірақ әлемнің тілі, әлемнің ұлы мәдениеті ағылшын тілінде қалды. Содан соң, онымен шендес жапон, қытай тілдері алға шықты. Бәлкім, Абай ақсақал бүгін тірі болса: «Дүниенің кілті – ағылшын тілі. Соны меңгер» деп айтар ма еді.
Бірақ орыс мәдениетімен «шомылып» өскеннен кейін, бүгінгі заманды қабылдаудың, осы заманға сыйып жүрудің маған пәлендей қиыншылығы жоқ. Өйткені, әрбір ортаға бейімделе білетін қабілетім бар. Әрине, қазіргі заманның көп нәрселері маған ұнамайды. Мысалға, қазақтың сөзде тұрмайтындығы. Қазақтың бұрынғы әдет-салттарында сөзге, күйге, ерлікке тоқтау сияқты керемет қасиеттері болған ғой. Соның бәрі кетті бізден. Қазіргі адамдардың көбі еңкіш болып кеткен. Еңселі, биік адамдарды кездестіру қиын. Әрине, сұрағың орынды. Біз сияқты адамдарға мына заманға сыйып жүру қиындау.
Жас қазақ: Сіз қазір ел аузында нөмірі бірінші шертпе күйдің шебері, нөмірі бірінші күй өнерінің білгірісіз. Бірақ, қазақтың күй өнері иесіз қалып, ән өнері адам шошырлық деңгейге жетті. Ұлттық музыкамыз азып-тозу дәуірін бастан кешуде. Әнші-өнертанушы Ерлан Төлеутайша айтсақ, «тобырлық мәдениеттің туын көтеріп, ұлттық музыка өнерін күресінге тастадық». Осының соңы неге апарып соғады деп ойлайсыз?
Таласбек Әсемқұлов: Кешегі кеңес заманында цензура еркін ойға тыйым салды дейміз ғой. Бірақ, сол цензураның бір үлкен пайдасы – батыстың тобырлық мәдениетін бізге жібермей ұстап тұрды. Сол кезде де жынды композиторлар мен қояншық орындаушылар болған. Бірақ, оларды эфирге, телеэкранға жібермейтін-ді. Өйткені, БАҚ-ның басында патриот, ақылды адамдар отыратын. Өнердің тұтқасын есі дұрыс адамдар адамдар ұстайтын. Олар радио мен телеэфирді таза ұстап, жақсы деген әнші, күйшілерді сұрыптап шығарып отыратын.
Мысалы, қазақ мәдениетіне үлкен үлес қосқан Ілия Жақанов ағамыз ұзақ жылдар бойы «Қазақ радиосының» музыкалық редакциясын басқарды. Сол кісі жыл сайын ел ішінен әлі ешкім білмейтін әнші-күйшілерді тауып алып, солардың репертуарын насихаттайтын. Көкшетаулық Мәриям Бекахметова деген әнші Үкілі Ыбырайдың әндерін Ілекеңе тапсырып, радиоға жаздырған. Ол әндерді қазақтың ұлы әншісі Қайрат Байбосынов орындап, насихаттады. Сөйтіп, Үкілі Ыбырайдың артындағы мол мұрасы бүгінгі репертуарға Ілекең мен Қайрекең арқылы кірді.
Ал, қазір ше? Бұл салада неше түрлі былық-шылықтар болып жатыр. Өйткені, ақша төлесең – бәрін істейсің. Небір қояншықтар ақша төлеп, сахнаға шығуда. Ақша төлеп, түкке тұрмайтын кітабын шығарып, жұртқа насихаттайды. Алайда, ұлттық музыкамыз тұтас жойылып барады деуге болмайды. Мысалға, бүгінгі шертпе күйдің репертуарына зор ықпал етіп отырған дәулескер ұлы күйші Жанғали Жүзбаев сияқты білімді, іскер азаматтар бар. Шертпе күйдің қазіргі репертуарының 70-80 пайызын осы Жанғали қалыптастырды. Ол Қаратау, Сыр бойы, Арқа күйшілерінің тартылмай жүрген шығармаларын нотаға түсіріп, бірнеше жинақ шығарды. Яғни, бір сөзбен айтсақ, келеңсіздіктер де бар, жарқын құбылыстар да бар. Екеуі текетіресіп, итжығыспен тұр.
Жақсының атын өшіру – бүгінгі күннің ауруы
Жас қазақ: Таласбек мырза, былайғы жұрт сізді «тасадағы талант» деп атайды. Өйткені, бір басыңызда бәленбай өнердің бар екенін біледі. Ал, бұның сыры неде? Қазақ қоғамын ұйқысынан оятатын қаншама тың ой-идеялар, ұтқыр ұсыныстар айтсаңыз да, тасада қаласыз. Тіпті, Бекболат Тілеухан, Секен Тұрысбековтердің үлкен өнерпаздық болмысын қалыптастырсаңыз да үндемейсіз. Әлде, бұл сіздің өмірлік кредоңыз ба?
Таласбек Әсемқұлов: Әрине, мен жасырынып тасада жүрген адам емеспін. Біздің қоғамда өнерлі, білімді, ойлы адамдардың қолдан келгенше атын өшіруге тырысатын бір ауру бар. Жалпы алғанда бұл қазақ қоғамына ғана емес, адамзатқа тән мерез. Өйткені, қоғамда жақсы да бар, жаман да бар. Жаман өзінің атын шығаруы үшін жақсының атын өшіруі керек. Мысалға, қазақта бұрын өнер бәйге болмаған. Қазақ халқының ең бір озық қасиеті — өнерді тап-таза қалпында сақтағаны.
Күнделікті тұрмыста малын барымталап, қақтығыс-соғысқа дейін барса да, өнерде бір-бірінің жолын кесу, атын өшіру, өлтіру деген болмаған. Керемет күйші болса, ол бірден ұлттық деңгейге көтерілген. Бүкіл халық ата-тегіне қарамастан оны мойындайтын болған. Қазақтың ұлы күйшісі Тәттімбет осыған мысал бола алады. Оның есімі өзінің төлқұжаты сияқты. Күллі қазақ оның тегіне, руына қарамай-ақ өнерін жоғары бағалап, аспанға шығарған.
Ал қазір қалай? Бүгін қазақ күнделікті өмірдегі тартысты өнерге алып барды. Сөйтіп, оны былықтырып алды. Содан келіп, өнер адамдары бір-бірінің аямай атын өшіретін болды. Бірақ, адамның айуаннан айырмашылығы болуы керек. Сайысқан күнде белгілі бір адамдық қағидалардың шегінен шықпауға тырысу керек. Мысал келтірейін. Үлкен балуан мен жас бала күреседі. Үлкен балуан баланы жеңгенімен, оны былай жығып, баланы үстіне шығарып береді. Өнердегі сайыстың сиқы осындай. Бірде Алматыда Тәттімбеттің байқауы өтті. Сол байқауда мені консерваторияның баласы жеңіп кетті. Өйткені, қазылар алқасындағылар баланы менің үстіме шығарып берді. Қазақта қазір арызқойлық, ұстазды мойындамау деген жаман әдеттер бар. Бұл ұлтты кері тартатын, әсіресе өнер саласын шірітетін нәрселер.
Жас қазақ: Қазіргі кезде ұлттық классикалық өнерімізге қарағанда жабайы эстрадалық өнердің айы оңынан туып тұр. Мысалға, фонограммамен ән салуға да шамамыз жетпей жатыр. Өркениеттің өріндегі елдерде фонограммамен ән салу – қылмыс саналады. Біз неге заң жүзінде мұны реттей алмаймыз? Содан соң, «домбыраны тұқырту арқылы ұлттық өнерімізді өлтіру ойыны жүріп жатыр» дегенмен келісесіз бе? Өйткені, халықты тобырға айналдыру үшін, миын ағызу үшін, тобырлық музыканы қойып қояды. Өзінің классикалық әнін, музыкасын тыңдамаған халықтың рухы да әлсірей береді ғой. Мұны тоқтату үшін не істеуіміз керек?
Таласбек Әсемқұлов: Баяғыда Жамал Омарова, Рәбиға Есімжанова, Роза Бағланова апаларымыз әнді тірі орындайтын. Ол кезде фонограмма деген жоқ. Роза апамыздың соңынан 10 адамнан құралған бір шағын ансамбль еріп жүретін. Өйткені, сүйемелдеу керек қой. Мейлі, олар ептеп қателесіп кетсе де, әнді тірі орындайтын. Ал фонограммамен орындаған әншіні тыңдасаң – бірде қате жоқ. Неге? Өйткені, ғаламтордан біздің түсімізге де кірмеген бір аспаптарды тауып алып, сонымен сүйемелдейді. Керемет бір жансыз шеберлік бар. Соның жансыз екенін сезіп отырасың.
Компьютердің санасында бізге белгілі гармонияны дамытудың пәленбай түрлері бар. Сол дамыту бағдарламасына сала қалса, кез-келген әуенді лезде-ақ ән қылып шығарады екен. Мұны компьютерді жетік білетін жігіттер айтады. Электрондық музыка бізді жетелеп барады. Содан шығар, ән шығару жеңілдеп кетті. Мәнсіз, мағынасыз ән көбейіп кетті. Анау балалардың санамақ ойындары сияқты… Осыны өндіріске айналдырып жіберді. Мұның қайда апарып соғатынын кім білсін?!. Мысалы, Шәмші Қалдаяқовтың әндері неге керемет? Өйткені, оны үлкен талғаммен, толғаныспен бір дана етіп шығарған. Орыстар ондайды «штучная работа» дейді ғой.
Енді домбыраны тұқырту дегенге келейік. Домбыра – ұлтымыздың аспабы. Ертең ол керек болмаса, менің де керегім жоқ. Өйткені, менің бүкіл өмірім домбырамен өтті. Кімнің қайдан шығарып алғанын білмедім, «домбыра – жын-шайтан» деген әңгімелер естіп жүрміз.
Домбырамен бүкіл игілігін, мансабын жасаған жігіттердің өздері аяқ астынан діндар бола қалып, ұлттық аспабымызға, ұлттық мәдениетімізге тіл тигізіп жүр. Ондай жігіттерді білеміз, бірақ аттарын атамай-ақ қояйын. Тіпті, тіл тигізуін қоймаса, кейін айтармыз. Бұл – ұлттық мәдениет пен дінді қақтығыстыру. Менің ойымша, бұның бәрі қолдан жасалған қақтығыстар. Біздің пайғамбарымыз да, дініміз де домбыраға қарсы ештеңе айтпаған.
Домбыра жын-шайтан дегеннің бәрі былшылбай әңгімелер. Домбыра ешкімнің жолын кесіп, кедергі келтіріп жатқан жоқ. Керісінше, әр қазақтың үйінің төрінде бір домбыра ілулі тұруы керек. Үйдегі бала сол аспапты тыңдап өсуі керек. Өйткені, анасының әлдиімен өскен, ата-әжесінің жанында жүріп, қазақша тіл сындырған баланың негізі мықты болады. Оны ешбір басқа мәдениет қирата алмайды. Ал бала жасында шетелдің музыкасымен тіл сындырса, қазақтың күйі оның миына кірмейді. Ол басқа тілде тіл сындырды деген сөз. Сондықтан, қазақша ән-күй күйтабақтарын көбейту керек. «Қазақтың 100 күйі» әр үйдің төрінде тұруы керек. Ондай мүмкіндік болмаса, ғаламторда тұруы керек. Содан соң, домбыраны жын-шайтан дегендер баспасөзде не теледидарға шығып айтсын сол сөзін… Олар тасадан айтады.
Шоубизнес шынайы талантпен қас!
Жас қазақ: Өнер өлкесінің нағыз хас таланттары бар да, «заманы қарай әншісі», «заманына қарай композиторы» дегендей, өнерді пайда табудың құралына айналдырған халтурщиктер бар. Шындығына келсек, бүгінгі күні екінші топтағылар, яғни, «самопал» композиторлар мен әншілер өте көп. Неліктен? Сіз солардың бірқатарының аттарын атап, түстерін түстеп бере аласыз ба?
Таласбек Әсемқұлов: Акутагаваның айтқаны бар: қазір құлды құл деп айтудың өзі қатерлі. Өйткені, олар жәй ғана халтурщиктер емес. Төменнен жоғарыға дейін байланысы бар адамдар. Олар сотқа сүйрейді. Атын атайтын болсақ, арылмайтын бәлеге қаласың. Сендердің газеттеріңді бұдан кейін мұндай бәлеге жоламайтын қылып тастайды.
Бір мысал келтірейін. Мен «Заман-Қазақстан» газетінде жұмыс істеп жүргенімде мынадай жағдай болды. Жұбайым – Зира Наурызбаева кришнайттердің тоталитарлық секта екенін дәлелдеп жазып берді. Сонда кришнайттер бізбен соттасып, жеңіп шықты. Өз елімізде, өз жерімізде, өз астанамызда отырып, қайдағы бір кришнайттерден жеңілдік. Неге? Өйткені, олардың байланысы жоғарыға кетіп қалған. Түптеп келгенде, баспасөздің міндеті – айту. Ал халтурщиктермен теледидар, радио күрессін. Сол жерде отырғандар халтурщиктердің әнін қабылдамай тастаса, олар соттаса алмайды. Екіншіден, екеуміз бұл мәселені шеше алмаймыз. Ешкім шешпейді. Өйткені, шоубизнес деген аяусыз нәрсе.
Осы шоубизнестің үлкен қиянаты, үлкен қылмысы – онда талантты болу шарт емес. Олар талантты, жұлдызды қолдан жасайды. Сөйтіп, сол жұлдызды аямастан жұмысқа жегіп, аямай қанап, ақша табады. Мұндай бизнеске қарсы тұру — өте қиын. Бұл тығырықтан шығудың бір ғана жолы бар. Яғни, шоубизнестің басына ең алдымен, қазаққа жанашыр, өнерден хабары бар, өте білімді адамдар келуі керек. Сонда шоубизнесті ептеп ұлттық арнаға бұруға болады. Мысалы, фонограмма осыдан шығады. Егер де сен шынында да өзіңе сенімді әнші болсаң, фонограммасыз шығып ән айт. Ал шоубизнесте қате болмайды. Өйткені, барлығын алдын-ала студияда жазып, дайындап алады.
Шоубизнес шынайы таланттармен қас! Оған таланттың қажеті жоқ. Неге? Өйткені, талант – тұлға. Ол өз құқығын қорғай алады. Көшеден бір алаяқты ұстап алып, жұлдыз жасасаң – ол саған тәуелді. Сен оны кез-келген сәтте жоқ қыла аласың… Ол саған түк істей алмайды. Сондықтан, шоу бизнесті жасанды жұлдыздар жасайды. Олардың барлық атақ-абыройы, мансабы, қалтасындағы ақшасы, үйі бәрі соған тәуелді. Ол импрессариоға қарсы келе алмайды. Сондықтан, шоу бизнесті тұтас жоя алмайсың… Ол – ақша. Біреудің ақшасы, біреудің бизнесі. Сол бизнесі үшін ол да сенімен аяусыз күреседі. Оған қоса… жоғарыда тетіктері бар. Сен ештеңе істей алмайсың. Ол заңға да пысқырып қарамайды. Былайша айтқанда, заңды да қолдан жасай салады. Тек қана шоу бизнестің басына ұлттық қаны бар жігіттер келетін болса, сәл-сәл қазаққа жақындатуға болады. Ресейде шоу бизнеске бағынбай жүрген екі-үш-ақ әнші бар. Мысалы, В. Леонтьев — жеке әнші. Тағы бір-екі адам бар. Қалғандары – бизнесмендерге тәуелді.
«Біржан-салдың» түкке тұрмайтынын дәлелдеп берсін!..
Жас қазақ: Сіздің «Біржан сал» фильмінің сценарийін жазғаныңызды білеміз. Осы киноға қатысты айтылған сынды қалай қабылдадыңыз?
Таласбек Әсемқұлов: «Біржан сал» — «Қыз Жібектен» кейін халықтың іңкәріне айналған, жүрегіне тура жол тапқан жаңа туынды. Бұл киноның сценарийін өзім жазғаннан қорғап отырған жоқпын. Оны мен емес басқа біреу жазса, кино тура осындай болып шықса, соның жолында өлер едім.
Алайда, өзімнің шәкіртім – Бекболат Тілеухан осы киноны түкке тұрғысыз қылып тастады. Оынысын теледидардағы бір бағдарламада ашық айтты. Бұл не деген сөз?.. Бұл – Бекболаттың туған мәдениетіне жаны ашымайды, ықылас-пейілі жоқ деген сөз. Егер де Бекболат бауырым шынында да керемет білімді, кинодан хабары бар адам болса, бұл киноның неге түкке тұрмайтынын дәлелдеп берсін!.. Баспасөз бетінде мақала жазсын!.. Ол Бекболат тұрмақ кім болса да, айтқан сөзі үшін жауап беруі керек. Егер де дәлелдей алса, мен оны мықты кинотанушы, киносыншы деп мойындаймын. Бірақ оны дәлелдеу үшін үлкен білім керек. Қазақтың мәдениетіне тіл тигізетін болса, бізбен баспасөз бетінде ашық сөйлессін!
Кез-келген нәрсені түкке тұрмайды деп айтуға болады. Алайда, менің Бекболат сияқтыларға айтарым: бұл кинода біз қазақтың сал-серілігін, сән-салтанатын, әдет-ғұрпын, киім киісін, әні мен күйін көрсеттік. Қазақтың қалай көшіп-қонғанын, бір-бірімен қалай сыйласып-жауласқанын, бір-бірін қалай сүйіп, қалай жек көргенін – міне, осылардың барлығын көрсеттік.
Қазақ халқы бұл киноны жоғары бағалады. Ал, Бекболаттың бір бұрыс пікірі деген не тәйірі?!. Мысалға, ертеде «Қылышымның майын бер» деген мақал болған. Яғни, сал-серілер дегеніміз кімдер? Сал-серілер – рыцарьлық орденнің қалдықтары. Ол – ертеде құрбаншыл, пидагер әскер болған. Яғни, жауға сауытсыз, кіреукесіз шабады екен. Әскерге ерліктің үлгісін көрсету, дем беру үшін. Сонда әскердің қолбасшылары: «Аналар жауға сауытсыз шапқанда, сендер неден қорқасыңдар» дейді екен. Көп жағдайда сал-серілер түгелдей қырылатын болған. Былайша айтқанда, олар әскери әулеттен тараған.
Мысалға, Украинадағы «запорожский казактардың» көсемі Тарас Бульба – сал-сері. Оларды Еуропада – рыцарьлар, Польшада – полковниктер, Жапонияда – самурайлар деп атаған. Сал-серілер әскери әулет рыцарьлықтан қалған нәсіл. Ал сал-серілердің «қылышымның майын бер» деген сөзі қайдан шыққан?.. Ол мынадан шығыпты: егер де сері әлгі соғыстан әлдеқалай тірі қалып, қайтып келе жатқанда кез-келген ауылдың сыртына жетіп жығылады екен. Үстіндегі әлем-жәлем киіміне қарап, сері екенін бәрі бірден білген. Сонда жұрт жылап-сықтап соғыстан аман қайтқан серіні құшақтап жатқанда: «қылышымның майын бер» дейді екен. Ол «жаудың да, өзімнің де қанымды аямай төктім, осы қылышымның майын, яғни, ақысын бер, Отан үшін басымды бәйгеге тіктім» дегені екен. Сонда әлгі серінің қойнына жатып шыққан қыз бұзылған болып есептелмейтін көрінеді. Керісінше, ол үлкен абырой болып саналған. Серілердің халыққа еркелейтіні осыдан шығыпты.
Соғыста жанын аямайтын серілер бейбіт күнде халыққа еркелейді екен. Ал халық барлық еркелігін көтереді. Міне, қандай көне мәдениет! Ал Ресейдің қол астына өткен соң, сал-серілерге қару-жарақ асынуға тыйым салынды. Енді олар қылыш-найзаларын қойып, қолына домбыра ұстап, әртістік богемаға айналып кетті. Ән салып, күй тартып, ел қыдыратын болды. Бірақ, баяғы әдеті қалды. Кинода серіні кілемге салып, көтереді. Өйткені, ол баяғы әскери әулеттің тұқымы ғой. Баяғы әдетпен халық оны басына көтереді. Міне, кинодағы мағына осындай. Мен «Біржан салдың» сценарийін жазардың алдында рыцарьлық мәдениетті жақсылап зерттедім. Біржанның шығармашылығынан қорғалған 50-60-тай докторлық, кандидаттық диссертацияны қарап шықтым. Сол материалдардың барлығын киноға пайдаландым. Содан болар, бұл кинода ұлттық иіс, дәм, бояу, мәнер бар.
Жас қазақ: Сіз қаншама үлкен-үлкен әдеби, публицистикалық шығармалар жазған қаламгерсіз. Бірақ, әлі күнге «Талтүс» романынан басқа бірде-бір кітабыңыз шықпапты. Мұның себебі неде? Қазір не жазып жүрсіз? Алдағы уақытта не жазбақ ойдасыз?
Таласбек Әсемқұлов: Иә, «Талтүс» деген романымды «Сорос-Қазақстан» қорының байқауын жеңіп алып, жарыққа шығардым. Бірақ, 1980-ші жылдары жазған әңгімелерімді әлі топтастырып шығарған жоқпын. «Атайы», «Кәрі ат», «Арылу» сияқты әңгімелерім бар. ҚазПи-де оқып жүргенімде проза жазамын деп алдыма мақсат қойғам. Бірақ, сценарий саласында да біраз жаздым. «Көкбалақтың өлімі», «Жезтырнақ», «Біржан сал», «Томирис», «Алматы — Астана» сияқты сценарийлерім бар. Бұлардың дені негізінен журналдарда басылып шықты.
Қазіргі кезде «Тәттімбет» деген романымды жазып жатырмын. Орталап қалдым. Содан соң, Бөгенбай батыр туралы шығарма жазбақ ойым бар. Бөгенбай батыр қалмақ ордасын күйретуде ерен еңбек етсе де, тарихта аты аталмай кеткен ұлы тұлғалардың бірі. Ендігі жоспарда «Қобыланды батыр» мен қазақ ордасының құрылғандығы туралы кино түсірсек деген ниет бар.
Сербтің Иво Андрич деген жазушысының «Дринадағы көпір» («Мост на Дрине») атты романын аудардым. Сондай-ақ жапонның Кобе Абэ атты жазушысының «Жат әлпет» («Чужое лицо») романын аударғанмын. Алдағы уақытта орыстың ұлы әдебиетін жасаған төрт адам: Лермонтов, Гоголь, Чехов, Достоевский туралы шағын кітапшалар жазсам деймін. Сондай-ақ, Э. Хэмингуей, Латын Америкасы әдебиеті, қазақ әдебиеті туралы зерттеп жазғым келеді. Атап айтқанда, аттары шықпай қалған жазушылар Тобық Жармағамбетов, Ақан Нұрманов, т.б. туралы жазбақ ойым бар. Әрине, барлығы Құдайдың қолында. Әрине, қолымыздан келсе бір сағатты да, бір минутты да ысырап қалмай, ұлтымызға қызмет етуге тырысамыз.
Ал «Жас қазаққа» айтар тілегім, осы қарқынынан таймай, батыл жазатын басылымның бірі болып қала берсе деймін. Ең бастысы, ұлтына жанашыр деген, қоғамға ізгі ой айта алатын талантты адамдарды тауып алып, солардың пікірін шектемей жариялап отырса құба-құп.
Сұхбаттасқан Төлен ТІЛЕУБАЙ, Астана.
«Жас қазақ», 2011, ақпан.